اخبار

دکتر جلال الدین میرزای رزاز پزشک متخصص تغذیه در گفت‌وگو با خبرنگار روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به جایگاه کنونی فناوری هوش مصنوعی  در حوزه‌های مختلف علوم عنوان کرد: این فناوری که اولین بار در سال ۱۹۵۵ توسط جان مک‌کارتی معرفی شد، امروزه در شاخه‌هایی مانند یادگیری ماشین، بینایی ماشین، سامانه‌های متخصص، پردازش زبان طبیعی، الگوریتم‌های ژنتیک و مفاهیم مرتبط با رباتیک کاربرد گسترده‌ای یافته است.

 

وی ادامه داد: یکی از حوزه‌هایی که هوش مصنوعی در آن مورد توجه قرار گرفته، علوم تغذیه و سلامت عمومی است. امروزه بسیاری از افراد برای دریافت رژیم غذایی، از اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های مبتنی بر هوش مصنوعی استفاده می‌کنند اما آیا هوش مصنوعی می‌تواند جایگزین یک مشاوره تخصصی تغذیه شود؟ آیا استفاده از آن بدون نظارت انسانی، خطراتی برای سلامت دارد؟ چه راهکاری برای افرادی وجود دارد که به دلیل مشغله یا هزینه، به سمت این فناوری سوق پیدا می‌کنند؟

 

به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه، هوش مصنوعی اگرچه ابزاری نوین و قدرتمند است، اما فقط می‌تواند به عنوان یک دستیار کمکی در کنار متخصصان تغذیه مورد استفاده قرار گیرد، نه جایگزینی برای آن‌ها .

 

دکتر میرزای رزاز تصریح کرد: هوش مصنوعی در حوزه تغذیه می‌تواند در شناسایی الگوهای غذایی، تحلیل میزان مصرف کالری، تشخیص کمبودهای تغذیه‌ای و پیشنهاد گزینه‌های غذایی اولیه نقش مؤثری ایفا کند.

 

وی افزود: این فناوری با تحلیل حجم عظیمی از داده‌ها، قادر است در صرفه‌جویی زمان، افزایش دقت و کشف روابط پنهان در اطلاعات تغذیه‌ای کمک شایانی کند. به همین دلیل، در بسیاری از سیستم‌های بهداشتی و بالینی، هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار تصمیم‌گیری کمکی برای پزشکان و متخصصان تغذیه به کار گرفته می‌شود .

 

دکتر میرزای رزاز مهمترین محدودیت هوش مصنوعی را ناتوانی آن در درک عوامل فردی و پیچیده انسانی دانست و گفت: طراحی یک رژیم غذایی مؤثر و ایمن تنها به تحلیل داده‌های بیولوژیکی محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند درک عمیق از وضعیت روانی، سبک زندگی، شرایط اجتماعی، فرهنگی و حتی سابقه رفتاری فرد با غذا است .در حال حاضر هوش مصنوعی فاقد این درک شهودی و انسانی است و نمی‌تواند به درستی انگیزه، تنش، اضطراب یا عادات ناسالم غذایی فرد را ارزیابی کند.

 

رییس انجمن تغذیه ایران عنوان کرد: در مقابل، یک متخصص تغذیه با گفت‌وگوی مستقیم، می‌تواند این عوامل را شناسایی کرده و رژیمی شخصی‌سازی‌شده و ایمن طراحی کند. همچنین تکیه بر هوش مصنوعی می‌تواند موجب کاهش تعامل انسانی و حمایت روانی شود که این موضوع در کاهش انگیزه و پایبندی فرد به رژیم غذایی نقش منفی دارد.

 

به گفته متخصص تغذیه، تحقیقات بالینی بیشتری لازم است تا اثربخشی روش‌های درمانی مبتنی بر هوش مصنوعی را ارزیابی کند، همچنین نگرانی‌های اخلاقی در مورد استفاده از هوش مصنوعی در زمینه تغذیه هنوز به طور کامل رفع نشده است.

 

دکتر میرزای رزاز در ادامه بیان کرد: هوش مصنوعی هنوز در مراحل ابتدایی توسعه قرار دارد. برای رسیدن به سطحی که بتواند به طور مستقل در تصمیم‌گیری‌های بالینی دخالت کند، نیاز به داده‌های عظیمی در مقیاس ده‌ها میلیون نمونه از افراد مختلف با شرایط متنوع وجود دارد. علاوه بر این، مدل‌های هوش مصنوعی باید به گونه‌ای طراحی شوند که بتوانند با رعایت اصول اخلاقی، نیازهای فردی را به درستی تشخیص دهند و بدون سوگیری، توصیه‌هایی عادلانه ارایه دهند.

 

خطرات استفاده از هوش مصنوعی در طراحی رژیم غذایی

رییس انجمن تغذیه ایران با اشاره به اینکه استفاده از هوش مصنوعی برای دریافت رژیم غذایی بدون نظارت تخصصی، می‌تواند پیامدهای منفی جدی برای سلامت فرد به همراه داشته باشد، گفت: یکی از این خطرات، عدم شناخت دقیق از شرایط فردی است. در بعضی از هوش مصنوعی‌ها ممکن است بدون داشتن اطلاعات کامل از سابقه پزشکی، بیماری‌های زمینه‌ای، حساسیت‌های غذایی یا وضعیت هورمونی فرد، رژیمی را پیشنهاد دهد که این رژیم نه تنها بی‌فایده، بلکه مضر نیز باشد. 

 

 

دکتر میرزای رزاز ادامه داد: برای مثال، حذف خودسرانه گروهی از مواد غذایی بدون تشخیص پزشکی، یا مصرف بی‌رویه مکمل‌های غذایی بر اساس توصیه‌های خودکار، می‌‎تواند به کمبودهای ریزمغذی، ضعف سیستم ایمنی، پوکی استخوان، اختلالات گوارشی و نوسانات هورمونی منجر شود. در موارد شدید، چنین رفتارهایی می‌توانند زمینه‌ساز اختلالات تغذیه‌ای مانند بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی شوند .

 

دانشیار دانشگاه همچنین افزود: علاوه بر این، مدل‌های هوش مصنوعی ممکن است دچار سوگیری(Bias)  باشند. این سوگیری معمولاً ناشی از داده‌‎های آموزشی ناقص یا غیرمتعادل است. برای نمونه، اگر یک مدل هوش مصنوعی به طور عمده با داده‌های افراد سفیدپوست و با سبک زندگی غربی آموزش دیده باشد، ممکن است رژیم‌های پیشنهادی برای افراد با پیشینه فرهنگی، قومی یا جغرافیایی متفاوت مانند ایرانیان یا سایر ملل آسیایی، نامناسب یا حتی تبعیض‌آمیز باشد. این امر نه تنها از نظر علمی نادرست است، بلکه از نظر اخلاقی نیز قابل قبول نیست .

 

وی با بیان اینکه در مواردی مانند دیابت همراه با افسردگی، یا تغذیه در بحران‌های انسانی، نیاز به تصمیم‌گیری چندلایه و انعطافپذیر وجود دارد، گفت: عدم شفافیت در نحوه تصمیم گیری هوش مصنوعی یک خطر جدی محسوب می‌شود. کاربران اغلب نمی‌دانند که چرا یک رژیم خاص به آنها پیشنهاد شده و بر چه اساسی این توصیه ارایه شده است. این عدم شفافیت می‌تواند به اعتماد نادرست و اجرای بی‌تفکر رژیم‌ها و در نهایت بروز مشکلات جدی سلامتی منجر شود. 

 

عضو هیئت علمی دانشگاه در خصوص استفاده از هوش مصنوعی در تغذیه توصیه‌هایی را ارایه داد و گفت: با توجه به محدودیت‌ها و خطرات موجود، به افرادی که به دلیل مشغله شغلی، زمان محدود یا هزینه‌های بالای مشاوره تخصصی، به سمت هوش مصنوعی سوق پیدا می‌کنند، توصیه می‌شود هوش مصنوعی را به عنوان یک ابزار کمکی و مقدماتی در نظر بگیرند، نه جایگزین نهایی و از آن برای ثبت وعده‌های غذایی، شمارش کالری یا دریافت پیشنهادهای اولیه استفاده کنند، اما قبل از اجرای هرگونه رژیم با یک متخصص تغذیه مشورت کنند .

 

وی ادامه داد: صرفه‌جویی در کوتاه‌مدت با استفاده از هوش مصنوعی ممکن است در آینده به هزینه‌های درمانی بیشتر، مشکلات مزمن و کاهش کیفیت زندگی منجر شود. سلامت یک سرمایه بلندمدت است و نباید به راحتی به ابزارهای غیرمتخصص واگذار شود.

 

رییس انجمن تغذیه ایران خطاب به افرادی که به دنبال گزینه‌های در دسترس و مقرون به‌صرفه هستند، بیان کرد: بسیاری از مراکز بهداشتی دولتی، بیمارستان‌ها یا دانشگاه‌های علوم پزشکی، خدمات مشاوره تغذیه با هزینه کم ارایه می‌دهند. همچنین مشاوره‌های آنلاین نیز گزینه مناسبی هستند که هم زمانبر نیستند و هم اغلب ارزانتر از جلسات حضوری هستند .

 

دکتر میرزای رزاز اظهار کرد: تدوین دستورالعمل‌های اخلاقی و حرفه‌ای برای استفاده ازهوش مصنوعی در رژیم درمانی، آموزش عمومی به مردم درباره تفاوت توصیه و رژیم درمانی ماشینی و مشاوره تخصصی، توسعه پلتفرم‌های ترکیبی با حضور متخصصان تغذیه در کنار الگوریتم‌های هوشمند، نظارت مستقیم و مستمر بر محتوای علمی، اپلیکیشن‌های تغذیه‌ای و جلوگیری از انتشار توصیه‌های نادرست از جمله اقداماتی است که اگر از سوی نهادهای رسمی مثل وزارت بهداشت صورت گیرد، موثر واقع می‌شود.

 

وی در پایان تصریح کرد: هوش مصنوعی بدون شک یک فناوری نوین و تاثیرگذار در حوزه سلامت و تغذیه است، اما واگذاری کامل مسئولیت طراحی رژیم غذایی به هوش مصنوعی، اقدامی نادرست، غیرمسئولانه و پرخطر محسوب می‌شود. از این‌رو تحقیقات بیشتر، نظارت انسانی، تنوع داده‌ها و رعایت اصول اخلاقی در طراحی الگوریتم‌ها ضروری است.

انتهای پیام/

کد خبرنگار: 7702 ی.ق